προκατασκευή (οικοδομική)

Σύγχρονη οικοδομική τεχνική στην οποία καταφεύγει η οικοδομική βιομηχανία για να οργανώσει κατά ορθολογιστικότερο τρόπο την παραγωγή της. Π. σημαίνει την εκτός εργοταξίου βιομηχανική κατασκευή τμημάτων του κτιρίου, ικανών να χρησιμοποιηθούν στο εργοτάξιο με κατάλληλη συναρμολόγηση. Εκτός εργοταξίου σημαίνει, ή κοντά στο εργοτάξιο, σε συνεργεία ή σε εργαστήρια κατάλληλα εξοπλισμένα, ή, μερικές φορές, σε πραγματικά εργοστάσια για την παραγωγή τμημάτων κτιρίων, τα λεγόμενα εργοστάσια οικιών. Βιομηχανικά σημαίνει ότι η παραγωγή είναι οργανωμένη σε σειρά στοιχείων ανάλογων ή ίσων, επαναλαμβανόμενων τόσες φορές όσες χρειάζεται για να αποσβεστεί το κόστος των μηχανών και των χρησιμοποιούμενων συσκευών. Ως μέρη της κατασκευής δεν θεωρούμε τα συμβατικά υλικά κατασκευής ή τα βιομηχανικά παραγόμενα εξαρτήματα (πλίνθοι, νιπτήρες κλπ.), αλλά μεγαλύτερα, σύνθετα στοιχεία της κατασκευής, όπως τα πατώματα, τα διαχωριστικά τοιχώματα ή τους εξωτερικούς τοίχους του κτιρίου, όπως δοκούς και κολόνες. Η εργασία της συναρμολόγησης πρέπει να υπερισχύει ως προς τις άλλες λειτουργίες του εργοταξίου· από αυτά προκύπτει ότι τα προκατασκευασμένα τμήματα ενδιαφέρουν το μεγαλύτερο τμήμα της κατασκευής και σχεδιάζονται και μελετώνται κατά τρόπον ώστε, μετά τη συναρμολόγηση, οι εργασίες τελειώματος να ελαττωθούν στο ελάχιστο. Η π. είναι συνεπώς μια τεχνική ιδιαίτερα κατάλληλη για να μετατρέψει σε βιομηχανία τη συμβατική κατασκευαστική τεχνική της οικοδομής, και γι’ αυτή την αναζωογονητική της λειτουργία ενισχύεται από τις δημόσιες υπηρεσίες, υιοθετείται στις μεγαλύτερες περιπτώσεις κατασκευής και περιλαμβάνεται στους λειτουργικούς τομείς των μεγάλων βιομηχανικών συγκροτημάτων. Τα αμεσότερα πλεονεκτήματα τα οποία προκύπτουν από την οικοδομική π., όπως γενικά από κάθε βιομηχανική μέθοδο προπαραγωγής είναι: ελάττωση του χρόνου εργασίας και συνεπώς ταχύτητα εκτέλεσης· ελάττωση εργατικών και ελάττωση χρήσης ανειδίκευτων εργατών· επειδή έχει γίνει ακριβής μελέτη στο πρωτότυπο της παραγωγής εν σειρά, επιτυγχάνεται καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερη σταθερότητα στην ποιότητα της παραγωγής. Τα όρια της π. είναι, αντίθετα, βασική απαίτηση της κατασκευής εν σειρά: πρέπει δηλαδή να υπάρξει μεγάλη παραγωγή και να παραχθούν κτίρια πανομοιότυπα, αν όχι ίδια, ώστε να οργανωθεί σε βιομηχανική βάση το εργοστάσιο οικιών. Η τεχνική της π. περιλαμβάνει διάφορους τομείς της οκοδομικής τέχνης· από τις γέφυρες μέχρι τα σχολεία, από τις μονοκατοικίες μέχρι τα μεγάλα πολυώροφα οικοδομήματα για κατοικίες, από τα νοσοκομεία και τα ξενοδοχεία μέχρι τα βιομηχανικά κτίρια και τα μέγαρα για γραφεία, όπου είναι δυνατό να βρεθεί ένα σταθερά επαναλαμβανόμενο στοιχείο,τόσες φορές, ώστε να δικαιολογήσει την παραγωγή εν σειρά. Η βασικότερη κατάταξη που εισάγεται στην τεχνική της π. είναι η βαριά και η ελαφρά π. Η διάκριση αυτή βασίζεται στις αρχές της βιομηχανοποίησης των κατασκευών και καθορίζει δύο διαφορετικούς λειτουργικούς τομείς. Από τη μια μεριά οι εταιρείες κατασκευών, οι οποίες, ωθούμενες προς τη βιομηχανοποίηση των δραστηριοτήτων και των εργοταξίων τους, τελειοποίησαν κατασκευαστικές μεθόδους βασιζόμενες στα υλικά με τσιμέντο, όπως οπλισμένο σκυρόδεμα, κισσηρόπλινθοι κλπ.· από την άλλη μεριά, οι βιομηχανίες που δρούσαν στον οικοδομικό τομέα ως ξυλουργικές και σιδηρουργικές, επεκτείνοντας σιγά σιγά τον κύκλο δραστηριότητάς τους και περνώντας από την παραγωγή στοιχείων στην παραγωγή ολόκληρου του κτιρίου, οργάνωσαν κύκλους πλήρους π., οι οποίες χρησιμοποιούν υλικά και μεθόδους παραγωγής τυπικά βιομηχανικές (μέταλλα, ξύλα, πλαστικές ύλες, ελαφρά κονιάματα κλπ.). Η βαριά π. παραδοσιακής προέλευσης και η ελαφρά π., με μεθόδους τυπικά βιομηχανικές, θα συγχωνευθούν τελικά, παίρνοντας η μία από την άλλη ιδανικές λύσεις σε κάθε οικοδομικό πρόβλημα. Η μέθοδος της βιομηχανοποίησης του οικοδομικού τομέα ήρθε με σημαντική καθυστέρηση σχετικά με άλλους παραγωγικούς τομείς· οι παραδοσιακοί δεσμοί των εργατικών οργανώσεων και η εμμονή στην ιδιαίτερη έννοια της ακίνητης ιδιοκτησίας, τελείως αντίθετη προς την έννοια του είδους κατανάλωσης, επιβράδυναν κάθε ανανέωση στη βιομηχανική προπαραγωγική διαδικασία αυτού του κλάδου. Τα πρώτα βήματα αυτής της πορείας έγιναν με τη μηχανοποίηση των εργοταξίων και την ορθολογική οργάνωση της μελέτης· η π., με βιομηχανική έννοια, ύστερα από πολλές προσπάθειες και σημαντικά πειράματα, έλαβε σημαντική ανάπτυξη στη Γαλλία μετά τον πόλεμο και αμέσως μετά στη Σκανδιναβία και στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Στις χώρες αυτές, οι μεγάλες εθνικές ανάγκες, η μεγάλη δυνατότητα προγραμματισμού και η ανεπαρκής παραδοσιακή παραγωγή, που οφείλεται κυρίως στην έλλειψη εργατικών χειρών και στη μη εξειδίκευσή τους, δημιούργησαν τις αναγκαίες και επαρκείς συνθήκες για τη μετατροπή των κατασκευών και την οργάνωση μεγάλων εργοστασίων παραγωγής. Με τις πρώτες εφαρμογές αποδείχθηκε ότι η οικοδομική π. διπλασιάζει την παραγωγικότητα, που μπορεί να μετρηθεί σε κυβικά μέτρα κατασκευής ανά ώρα εργασίας, ότι η ποιότητα του οικοδομήματος βελτιώνεται και ελέγχεται σε κάθε λεπτομέρεια με τη χρήση μηχανών και συσκευών κατάλληλων και τελειοποιημένων, ότι με την π. το κόστος των οικοδομημάτων γίνεται συμπιεστό όπως σε όλα τα βιομηχανικά προϊόντα μαζικής παραγωγής (όπως, για παράδειγμα, το κόστος παραγωγής αυτοκινήτων) οπότε η καλή κατοικία φτάνει στο επίπεδο της μαζικής κατανάλωσης, θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι η τεχνική της π. ενέχει και τον σημαντικό για τον άνθρωπο κίνδυνο της ομοιομορφίας, ο οποίος προέρχεται ακριβώς από τον βιομηχανικό τρόπο παραγωγής. Σχολείο οικοδομημένο με προκατασκευασμένα στοιχεία. Εργατική πολυκατοικία οικοδομημένη με προκατασκευασμένα στοιχεία. Οικισμός σεισμοπαθών, με προκατασκευασμένα σπίτια, στο Δήμο Μεταμόρφωσης (φωτ. ΑΠΕ). Στιγμιότυπο από τις εργασίες κατασκευής καταυλισμού από προκατασκευασμένες οικίες στο στρατόπεδο Καποτά για τη στέγαση σεισμοπαθών (φωτ. ΑΠΕ).